Leesvoer

voor wie niet in de zon zit, uit Trouw dd 10-05-08:



Wie het ontstaan van Israël verklaart aan de hand van de Shoah of van een bijbelse belofte, ontkent de rol van het Joodse volk, vindt Daniël Teeboom. Menigeen wil er liever niet aan, maar de staat Israël bestaat alleen omdat Joden dat wensen.

Israël bestond deze week zestig jaar. Maar terwijl de Joodse gemeenschap dat vierde, bleken veel mensen te vinden dat Israël alleen maar is opgericht vanwege het schuldgevoel over de Shoah. Ze menen dat de Palestijnen de prijs betalen voor deze massamoord, en dat de Joodse staat beter opgeheven kan worden. In het beste geval vinden ze dat Israël moet opgaan in een binationale staat. Deze mensen begrijpen nog steeds niet waarom Israël is opgericht.

Uiteraard is de Shoah een belangrijke factor in de ontstaansgeschiedenis van Israël. De overlevenden trokken de consequenties uit het feit dat eenderde van het Joodse volk was uitgeroeid. Toch is Israël belangrijker voor de Shoah dan de Shoah voor Israël. Want de Joodse staat, direct opgericht na de ramp, heeft de overlevenden en hun nakomelingen hoop gegeven op een betere toekomst, zorgt ervoor dat Joden niet hoefden blijven steken in bitterheid en slachtofferschap. Joden hebben Israël opgericht omdat ze begrepen dat ze een eigen staat nodig hadden, niet om het schuldgevoel van niet-Joden te verlichten.

Het is bijna onmogelijk om niet verbaasd te zijn over het verschil tussen onze ouders en grootouders die vogelvrij werden verklaard, en de onafhankelijke Hebreeuwse beschaving die zich in Israël heeft ontwikkeld. Dit contrast maakt de verschrikkingen uit het verleden draaglijker. Bovendien is het maar zeer de vraag waarom iemand zonder Israël na de Shoah nog Joods zou willen zijn. Wat heeft het jodendom ons zonder een Joodse staat nog te bieden?

De antizionistische stroming binnen het jodendom is van mening dat Joden dienen te lijden. Ze heeft de ondergeschikte positie van Joden uit tweeduizend jaar onderdrukking verheven tot religieus dogma. Neem rabbijn Israël Domb, een van de grootste tegenstanders van de Joodse staat en spiritueel leider van Neturei Karta. In een interview uit 2002 met de Britse krant The Guardian vertelde hij dat hij tegen het bestaan van een Joodse staat is omdat aards geluk niet voor Joden is weggelegd. „Joden”, zei hij, „zijn voorbestemd om te lijden.”

Niet alleen heeft het zionisme met deze visie gebroken, het heeft ook de Joodse godsdienst een nieuwe impuls gegeven; het jodendom komt nu eenmaal het meest tot zijn recht in het land Israël. De Joodse religie is geen universele godsdienst, veel regels kunnen alleen uitgevoerd worden in Israël en zijn gerelateerd aan de seizoenen en het ritme van dat land. Zo heeft Israël Joden niet alleen fysiek een nieuw begin gegeven, maar ook spiritueel.

Gelukkig is er dus een Joodse staat en bestaat de Joodse identiteit uit meer dan ellende alleen. Met veel enthousiasme hebben we ons dan ook op het nieuwe conflict met de Palestijnen gestort – een veel interessanter conflict dan de Tweede Wereldoorlog. We weten immers dat de zelfmoordaanslagen van nu niet zoveel voorstellen in vergelijking met wat er in het verleden is gebeurd. De parallel tussen de Gazastrook en het getto van Warschau, zoals onze tegenstanders die graag mogen trekken, getuigt dan ook niet van een hoge graad van intelligentie. Die vergelijking kweekt geen begrip voor de situatie van de Palestijnen, maar heeft juist het tegenovergestelde effect.

Wie de geschiedenis een beetje kent valt het namelijk direct op dat er in de Gazastrook nog nooit iemand van de honger is omgekomen, terwijl er in Warschau in één jaar tijd honderdduizend mensen van de honger stierven. Dan is er maar één conclusie mogelijk: dat de situatie in de Gazastrook enorm meevalt. Zelf vind ik het prima om tot deze conclusie te komen, maar ik vraag me af dat de bedoeling is van de mensen die Israël zo graag met nazi-Duitsland vergelijken.

Hoe belangrijk de Shoah ook is, en welke invloed hij ook heeft op de Joodse psyche, het is niet de reden waarom Israël bestaat. Zelfs het besluit van de Britten dat er een Joods Nationaal Tehuis moest komen, of de aanbeveling van de Verenigde Naties om Palestina te verdelen in een Joodse en een Arabische staat, zijn niet de redenen waarom Israël is opgericht. Toch geloven veel mensen daar graag in. Ik denk dat dit komt omdat ze er liever niet aanwillen dat Israël bestaat omdat Joden dat wensen.

Dat mensen moeite hebben met deze notie is bijvoorbeeld te merken aan het feit dat er vaak op het radicaliserende effect van roadblocks wordt gewezen, terwijl niemand erbij stilstaat dat zelfmoordaanslagen en raketbeschietingen natuurlijk óók een zeer radicaliserend effect hebben – maar dan op de Israëlische bevolking.

Wie het ontstaan van Israël verklaart aan de hand van de Shoah of van een belofte uit de Bijbel, ontkent de rol van het Joodse volk in de ontstaansgeschiedenis van Israël, en daarmee ook de legitimiteit van de Joodse onafhankelijkheid. Als Joden niet zelf die staat hebben opgebouwd, maar hem door het Westen in de schoot geworpen hebben gekregen, dan kan datzelfde Westen die beslissing ook weer ongedaan maken. Voor sommigen is dat wellicht een prettige gedachte. Toch zullen zij moeten leren dat niemand verantwoordelijk is voor Israël, behalve Joden zelf. Als er geen zionistische beweging had bestaan die al decennialang bezig was geweest een Joodse staat op te bouwen, dan was er in 1948 niets gebeurd. Zelfs al hadden de Verenigde Naties in honderd resoluties aanbevolen Palestina te verdelen in een Joodse en een Arabische staat.

Het feit dat Joden Israël zelf hebben opgericht is belangrijk – niet alleen om Israël te begrijpen maar ook om inzicht te krijgen in het Israëlisch-Palestijns conflict. Vaak merk ik dat mensen die zich hiermee bezighouden niet willen weten wat Joden en Palestijnen beweegt. Dat is misschien ook logisch: je moet wel een enorme optimist zijn om vredesplannen te bedenken die direct in duigen vallen zodra ze in aanraking komen met een werkelijkheid waarin Joden het vertikken op te houden met Joods te zijn en Palestijnen stug doorgaan met Palestijns te blijven. Beide volken zijn terecht van mening dat dit land hun toebehoort. Iets anders kun je, als je ze serieus neemt, niet van ze verwachten. Maar omdat bijna niemand dat doet en mensen liever in illusies geloven, is ieder vredesinitiatief tot mislukken gedoemd.

Bijna alle volken leven in het bewustzijn dat een bepaald land hun land is, en dan maakt het niet zoveel uit wat de Britten, de VN of de Bijbel daarvan vinden. Natuurlijk staat er wel iets in de Bijbel over een goddelijke belofte, maar dat staat er alleen omdat Joden toch al sinds mensenheugenis van mening zijn dat Israël hun land is. Als we aannemen dat de Bijbel geen goddelijke oorsprong kent, dan kunnen we concluderen dat ook de verhalen over het verbond met Abraham en de Exodus uit Egypte verzonnen zijn.

Als dat klopt, dan hebben Joden blijkbaar altijd in dat gebied geleefd en is de Exodus niets anders dan een mythe om te verklaren hoe ze er zijn gekomen.

Er zijn wel meer volken die zulke mythen kennen. Sommige volken voelen zelfs een band met een streek of regio terwijl hun roots heel ergens anders liggen. De Amerikanen komen van oorsprong niet uit Amerika en de Turken niet uit Anatolië. Toch zijn beide volken van mening dat het land waarin ze nu leven hun land is.

Het is dan ook een beetje raar om de suggestie te wekken dat de zionisten voor Palestina kozen omdat ze op een goede dag een mooie passage in de Bijbel tegenkwamen. De werkelijkheid is dat Joden nu eenmaal vinden dat Israël hun toebehoort. En dat ze zich daarom nooit massaal in Birobidjan, Oeganda of Alaska hebben gevestigd, maar dat ze wel nederzettingen op de bezette Westbank hebben gebouwd.

Dat is inderdaad misschien niet erg handig. Alaska is rustiger, en nederzettingen roepen wereldwijd weerstand op. Maar de relatie tussen een volk en zijn land heeft nu eenmaal weinig met logisch redeneren te maken. Het is daarom niet verstandig als een derde partij van de Joden of Palestijnen eist om bijvoorbeeld Jeruzalem op te geven. Wie een van de twee partijen tot zulke concessies dwingt, stort de regio in een schijnvrede en dus in een oorlog. Ze moeten er zelf uit komen, of helemaal niet.

Op een bepaalde manier hebben Joden en Palestijnen veel met elkaar gemeen. Het recht van de Joden om een vrij volk te zijn in Israël is identiek aan het recht van de Palestijnen om onafhankelijk te zijn in Palestina. Het wordt tijd om te begrijpen dat het land waarover we vechten ons in feite verbindt en dat we deze band niet kunnen verbreken zonder onszelf te verloochenen.

Tegelijkertijd ontkrachten de Palestijnen de mythe dat de Joden Israël van het Westen hebben gekregen, door te bewijzen dat je met alle hulp van de wereld geen staat kunt oprichten als je er zelf niets voor doet. Zij hebben de steun van de VN, van de hele internationale gemeenschap en van de media, en toch komen ze niet verder dan een theocratie in Gaza en een corrupte dictatuur op de Westbank.

Zoals de Joden pas hun doel bereikten toen ze het heft in eigen handen namen, zo moeten de Palestijnen begrijpen dat hun staat er alleen komt als ze bereid zijn verantwoordelijkheid te nemen. Dat betekent dat ze hun terroristen onder controle moeten krijgen, en hun corrupte leiders. Maar het betekent ook dat ze net zoals Joden moeten leren om het idee van één absolute waarheid los te laten.

Daniël Teeboom is publicist te Amsterdam.


Groet Ron